Zacznijmy od początku. Antykoncepcją nazywamy metody zapobiegania ciąży. Każda z nas, będąc na innym etapie życia, potrzebuje również innej jej formy. Dlaczego? Ponieważ mają one różne działanie, a ich skuteczność i bezpieczeństwo uzależnione jest od wieku kobiety, jej stanu zdrowia, indywidualnych uwarunkowań organizmu, ale również osobistych przekonań.
Zanim wybierzemy najlepszą dla siebie antykoncepcję, zapoznajmy się bliżej z dostępnymi metodami. Najczęściej dzieli się je na hormonalne, mechaniczne, chemiczne i naturalne lub po prostu na kobiece i męskie.
Żadna z powyższych metod nie zabezpiecza przed ciążą w 100%. Ich skuteczność jest mierzona poprzez wskaźnik Pearla, który wyrażany jest w liczbie zapłodnień na 100 kobiet w ciągu roku. Oczywiście im niższy, tym wyższa jest skuteczność danej metody.
Antykoncepcja mechaniczna
Prezerwatywy męskie
wskaźnik Pearla 2-15
To zazwyczaj lateksowe, cienkie osłonki o bardzo dużej elastyczności, które zakłada się na penis na początku stosunku. Są bardzo popularne ze względu na łatwość stosowania, ale również dużą dostępność i niską cenę.
Oprócz pełnienia funkcji antykoncepcyjnej mogą zatem również urozmaicić seks, a nawet pomóc przy niektórych problemach seksualnych (np. suchość pochwy). Należy pamiętać, że jest to również metoda, która chroni przed większością chorób przenoszonych drogą płciową, w tym HIV.
Dlaczego jednak nasi partnerzy nie zawsze są zwolennikami tej metody? Ponieważ często skarżą się, że prezerwatywa zmniejsza doznania podczas stosunku. Wpływ na to może mieć grubość lateksu lub niewłaściwie dobrany rozmiar do członka. Dla niektórych mężczyzn, ceniących sobie bliskość z partnerką, prezerwatywa stanowi izolację, co nie pozwala im w pełni odczuwać przyjemności z seksu.
Prezerwatywy żeńskie (femidomy)
wskaźnik Pearla 5-21
To cienka, syntetyczna osłonka (wykonana z poliuretanu lub lateksu), którą zakłada się do pochwy przed stosunkiem. Jest nawilżona środkiem plemnikobójczym, a wyglądem przypomina balonik z pierścieniami, które ułatwiają umiejscowienie prezerwatywy i zapobiegają jej wypadnięciu.
Ten rodzaj antykoncepcji nie należy do popularnych. Dlaczego? Ponieważ jej założenie wymaga precyzji, a także może powodować dyskomfort podczas stosunku, zarówno fizyczny, jak i psychiczny. Jej zewnętrzny pierścień wystaje poza pochwę i wpływa na wizualną stronę tej metody. Niewątpliwym plusem tej formy jest jej stosunkowo wysoka skuteczność, ale również fakt, że jako jedyna kobieca antykoncepcja, chroni przed chorobami przenoszonymi drogą płciową.
Kapturki dopochwowe i błony dopochwowe (diafragmy)
wskaźnik Pearla 2-25
Są to mniej popularne formy antykoncepcji mechanicznej, które stanowią fizyczną barierę przed przedostaniem się plemników do dróg rodnych kobiety. Zarówno kapturek, jak i błona wykonane są z silikonu lub gumy oraz posiadają różne rozmiary.
Oba środki antykoncepcyjne mogą być umieszczone w pochwie nawet kilka godzin przed stosunkiem. Kapturek, który wyglądem przypomina naparstek, szczelnie zakrywa ujście szyjki macicy, zaś diafragma, mająca kształt półkuli, za pomocą wyprofilowanych krawędzi jest zakładana w sposób umożliwiający odgrodzenie przestrzeni między szyjką macicy a pochwą. W przypadku obu tych metod dodatkowo stosuje się środek plemnikobójczy, który pozwala podnieść skuteczność antykoncepcyjną.
Antykoncepcja hormonalna
Stanowi jedną z najbardziej skutecznych metod, ale wokół niej narosło wiele mitów, które bez wątpienia należy rozwiać.
Czy antykoncepcja hormonalna powoduje tycie? W początkowej fazie stosowania tej formy niektóre kobiety mają wrażenie przyrostu wagi z powodu zatrzymania wody w organizmie. Istotne jest jednak to, że BADANIA NAUKOWE przeczą teorii, że środki antykoncepcyjne hormonalne mogą być powodem tycia.
Panuje również przekonanie, że po odstawieniu antykoncepcji hormonalnej możemy mieć problemy z zajściem w ciążę. Prawda jest jednak taka, że ilość hormonów w tabletkach antykoncepcyjnych jest tak niewielka, że nie mają one aż tak znaczącego wpływu na nasz organizm, by pojawiły się takie utrudnienia.
Faktem jest natomiast to, że przyjmowanie hormonów może wpływać na nasze libido. Z medycznego punktu widzenia, tabletki antykoncepcyjne regulują równowagę hormonalną, ale z psychologicznego – niestety mogą ją zaburzać. Każda z nas posiada własny układ, z różną ilością poszczególnych hormonów, dlatego taka ingerencja może mieć wpływ na nasza ochotę na seks.
Warto zwrócić uwagę na fakt, że do zalet antykoncepcji hormonalnej, niezależnie od jej formy, należy zapobieganie tworzeniu się torbieli na jajnikach czy namnażaniu się komórek nowotworowych. Należy jednak pamiętać, że antykoncepcja hormonalna nie chroni przed chorobami przenoszonymi drogą płciową.
Tabletki dwuskładnikowe
wskaźnik Pearla 0,2-0,7
Są najbardziej popularną metodą hormonalną. Opierają się o działanie dwóch składników – hormonów: estrogenu oraz progestagenu, które hamują owulację. Dodatkowo zmieniają właściwości śluzu szyjki macicy oraz samej błony śluzowej macicy, uniemożliwiając zarodkowi zagnieżdżenie się. W tej metodzie wyróżnia się 3 typy tabletek: jedno-, dwu- i trójfazowe.
Tabletki jednoskładnikowa tzw. mini pill
wskaźnik Pearla 0,4
Są to tabletki najnowszej generacji i zawierają tylko progestagen. Działają poprzez hamowanie owulacji oraz zagęszczanie śluzu szyjkowego, co zapobiega kontaktowi plemnika z komórką jajową. Ten rodzaj tabletek może być stosowany podczas karmienia piersią, ponieważ są łagodniejsze w działaniu i wykazują mniej skutków ubocznych – ze względu na brak estrogenu, nie utrudniają chociażby laktacji.
Krążki (pierścienie) dopochwowe
wskaźnik Pearla 0,65
Krążki to elastyczne, przezroczyste pierścienie, w których znajdują się hormony: estrogen i pro-gestagen. Umieszczane są w pochwie raz na 3 tygodnie, po czym się je wyjmuje i po tygodniu zakłada kolejny. Krążki działają niemal tak samo jak tabletki – hamują owulację, z tą różnicą, że hormony są szybciej i lepiej wchłaniane do krwi.
Plastry antykoncepcyjne
wskaźnik Pearla 0,4 – 0,7
Ta forma antykoncepcji, nazywana transdermalną, również zawiera 2 hormony – estrogen i progestagen, które są stale wydzielane w podobnej ilości do organizmu kobiety, hamując tym samym owulację. Przy tej formie nie występują skoki hormonów we krwi, które mogłyby powodować bóle głowy czy piersi.
Implant podskórny
wskaźnik Pearla 0,01
Jest to innowacyjna metoda, której dużą zaletą jest długoterminowe działanie. Implant ma postać niedużego, elastycznego pręcika, który zakładany podskórnie na przedramieniu, hamuje owulację i zagęszcza śluz szyjkowy. Wydziela jedynie progestagen, zatem jego działanie jest podobne do tabletki jednoskładnikowej. Implant jest bezpieczny dla matek karmiących, ale również polecany jest kobietom, które z różnych powodów (np. nadciśnienie, cukrzyca, choroby nowotworowe) nie mogą stosować antykoncepcji doustnej lub ze względu na zbyt dużą nadwagę nie mogą stosować plastrów antykoncepcyjnych.
Zastrzyk antykoncepcyjny
wskaźnik Pearla 0,2-0,5
Zastrzyk z progestagenu działa podobnie jak pozostałe metody jednoskładnikowe – hamuje owulację i zagęszcza śluz na szyjce macicy. Wykonuje się go raz na 2-3 miesiące, ale jego działanie jest długotrwałe i w ciążę można zajść dopiero po ok.10 miesiącach od ostatniego zastrzyku. Przy tej metodzie, jeśli stosujemy ją długotrwale, obserwuje się większe ryzyko wzrostu wagi.
Wkładka (spirala) domaciczna hormonalna
wskaźnik Pearla 0,2-1
Jest to drobny implant zakładany do jamy macicy. Wydziela lewonogestrel (hormon z grupy progestagenów), który hamuje wzrost endometrium (błony śluzowej), nie wpływając przy tym na cykl jajnikowy. Zaletą zahamowania rozrostu błony jest natomiast zmniejszenie obfitości miesiączek, a nawet ich skrócenie o 2 dni.
Wkładka (spirala) domaciczna miedziana
wskaźnik Pearla 1-2
Podobnie jak wkładka hormonalna, jest to drobny plastikowy implant zakładany do jamy macicy, który wydziela jony miedzi, uszkadzające plemniki. Niestety jej wadą jest częstsze występowanie obfitych miesiączek i infekcji narządów rodnych.
Wkładki domaciczne są antykoncepcją o długotrwałym działaniu (3-5 lat), dlatego są dobrym rozwiązaniem dla kobiet, które nie planują w najbliższym czasie dzieci. Oczywiście mogą być usunięte w dowolnym momencie.
Antykoncepcja chemiczna
wskaźnik Pearla 8-36
Antykoncepcja chemiczna to przede wszystkim środki plemnikobójcze (spermicydy), które występują w formie pianek, żeli, kremów, gąbek oraz globulek z chemicznym składnikiem plemnikobójczym. Ta forma antykoncepcji charakteryzuje się niższą skutecznością, dlatego powinna być stosowana jako dodatkowe zabezpieczenie przy niektórych metodach antykoncepcji mechanicznej – np. diafragma i kapturek dopochwowy.
Sterylizacja
Męska – wazektomia
Wazektomia (vasectomia) to nacięcie i podwiązanie nasieniowodów, co powoduje, że zostaje zablo-kowana droga ewakuacji plemników. Jest to metoda kontrowersyjna, w Polsce powszechnie uznana za nielegalną, ze względu na skrajne interpretacje zapisów kodeksu karnego. Nie jest jednak ona jednoznacznie zakazana, szczególnie, że zabieg wazektomii może być odwracalny (skuteczny w 80%).
Żeńska – podwiązanie jajowodów
W wyniku tego zabiegu zostaje zablokowana droga migracji komórki jajowej po owulacji. Ta meto-da jest równie kontrowersyjna, jak wazektomia. W przypadku sterylizacji żeńskiej, odwracalność tego zabiegu jest skuteczna jedynie w 30%. Nie mniej jednak kobieta, która zdecydowała się na podwiązanie jajowodów, może zajść w ciążę, ale jedynie poprzez zastosowanie in-vitro.
Metoda kalendarzykowa
wskaźnik Pearla 0,9-12
Jest to raczej metoda planowania rodziny niż antykoncepcji. Polega na obserwacji zmian w organizmie kobiety – temperatury ciała, wyglądu śluzu szyjkowego, objawów szyjki macicy. Może mieć zastosowanie w przypadku bardzo regularnego cyklu miesiączkowego. Stres, przeziębienie, podróż, nieprzespana noc może wpływać na zmianę objawów i wprowadzić błąd w obliczeniach. Metoda polega na unikaniu współżycia w wyliczonych dniach płodnych, kiedy w organizmie kobiety z natury libido jest największe.
Antykoncepcja awaryjna (postkoitalna)
Jest to tzw. „pigułka po”. Metodę tę stosuje się po niezabezpieczonym stosunku, aby uniemożliwić zagnieżdżenie się potencjalnego jajeczka. Pamiętajmy, że nie ma działania poronnego, zatem jeśli doszło już do zapłodnienia, to lek nie będzie miał wpływu na już istniejącą ciążę. Nie mniej jednak tę formę antykoncepcji powinniśmy traktować jedynie awaryjnie.
Teraz już wiemy, że jest WIELE metod antykoncepcji. Nie ma jednej NAJLEPSZEJ. To, na co się zdecydujemy powinno być uzależnione od naszych indywidualnych potrzeb i przekonań. Jeśli nie mamy pewności, na co się zdecydować, spotkajmy się z lekarzem ginekologiem lub seksuologiem. Rozmowa ze specjalistą o naszych wątpliwościach i obawach może być najlepszym rozwiązaniem sytuacji. Nie ma się czego wstydzić, w końcu lekarze są po to, by nam pomagać ?
