Endometrioza
Endometrioza jest chorobą, w której komórki endometrium są zlokalizowane poza swoim pierwotnym umiejscowieniem, czyli jamą macicy. W endometriozie komórki endometrium mogą znajdować się w mięśniu macicy, jajnikach, pęcherzu moczowym, jelitach, na otrzewnej a czasem nawet w bardziej oddalonych narządach. Endometrioza dotyka głównie kobiet w wieku rozrodczym, szacuje się, że występuje nawet do 15 % miesiączkujących kobiet.
Bolesne miesiączki, bolesne współżycie, bolesne oddawanie moczu czy wypróżnianie. Nie, to nie jest „Twoja uroda”. Być może jest to endometrioza.
Dlaczego tak się dzieje? Niestety nie ma jednoznacznej odpowiedzi na to pytanie.
Istnieje kilka hipotez powstawania endometriozy:
- Genetyczne, czyli rodzinne występowanie endometriozy, występowanie mutacji w locus 10q26 – najnowsza teoria
- wsteczne miesiączkowanie, czyli hipoteza opierająca się na tym, że podczas podczas miesiączki część złuszczonego endometrium nie ewakuuje się przez szyjkę macicy, lecz cofa przez jajowody do jamy otrzewnowej.
- Implantacja, czyli przeniesienie endometrium poza jamę macicy np. podczas cięcia cesarskiego – wewnątrz i zewnątrzotrzewnowo a także w powłoki skórne, operacji na mięśniu macicy, nacięcia krocza – endometrioza może tworzyć się w bliźnie po nacięciu lub pęknięciu krocza. W takiej sytuacji komórki wrastają w nowe tkanki i uaktywniają się podczas cyklu miesiączkowego.
- Metaplazja komórek, czyli przekształcenie się komórek
- Rozsiew, czyli przeniesienie komórek endometrialnych przez naczynia krwionośne lub limfatyczne do odległych narządów, np. płuc, mózgu
- Czynniki środowiskowe, czyli potencjalny wpływ substancji toksycznych na działanie organizmu
Jakie objawy daje endometrioza?
Do podstawowych objawów endometriozy zaliczamy bardzo bolesne i obfite miesiączki, bolesne stosunki, bóle brzucha, zaburzenia z wypróżnianiem, krew widoczna w stolcu podczas miesiączki, krwiomocz podczas miesiączki, nieregularne krwawienia, krwawienia po stosunku, dziwne zmiany rosnące podczas miesiączki w rzucie blizn na brzuchu lub kroczu.
W badaniu ginekologicznym lekarz może obserwować ogniska endometriozy widoczne „gołym okiem” – np. na szyjce macicy, pochwie, kroczu lub w powłokach brzusznych.
Dodatkowo może być obserwowane zmniejszenie ruchomości narządów miednicy mniejszej.
USG ginekologiczne może uwidocznić torbiele jajników, zrosty macicy z okolicznymi tkankami, wszczepy w ścianach macicy – tzw. adenomioza, a także ogniska na więzadłach krzyżowo-macicznych, jelitach i pęcherzu moczowym. Podczas USG czasami jest podawany żel dopochwowo, który może polepszyć widoczność zmian w obrębie pochwy i jelita.
W niektórych przypadkach zalecane jest wykonanie rezonansu magnetycznego miednicy mniejszej, kolonoskopia, cystoskopia.
Jak zdiagnozować endometriozę?
Według najnowszych polskich i europejskich zaleceń dotyczących leczenia endometriozy, u każdej kobiety z podejrzeniem endometriozy należy wykonać badanie obrazowe. W wybranych sytuacjach, jeśli w oparciu o dolegliwości pacjentki i dopochwowe badanie USG podejrzewa się endometriozę głęboką, powinno się wykonać eksperckie USG w algorytmie endometriozy lub rezonans miednicy mniejszej.
Ultrasonografia przezpochwowa w algorytmie endometriozy (wg grupy IDEA – International Deep Endometriosis Analysis) pozwala z dużym prawdopodobieństwem ocenić występowaniem zrostów, a także zmian w obrębie pęcherza moczowego, miednicznych odcinków moczowodów oraz pętli jelit znajdujących się w miednicy mniejszej.
Do takiego badania najlepiej się wcześniej przygotować. Przygotowanie obejmuje opróżnienie odbytnicy (oddanie stolca można sobie ułatwić za pomocą zastosowania czopka glicerynowego w dniu badania, np. rano lub w razie potrzeby przed samą wizytą) oraz nie oddawanie moczu bezpośrednio przed badaniem, tylko np. przed wyjściem z domu.
Trzeba pamiętać jednak, że negatywny wynik badania obrazowego nie wyklucza powierzchownych ognisk endometriozy na narządach i ścianach miednicy mniejszej.
Jak leczyć endometriozę?
Podstawową leczenia jest stosowanie diety przeciwzapalnej, dbanie o regularne uprawianie sportu oraz fizjoterapia uroginekologiczna.
Dodatkowo stosowane są leki przeciwzapalne oraz leki hormonalne – jedno – lub dwuskładnikowe tabletki antykoncepcyjne, wkładka domaciczna hormonalna, preparaty złożone.
Jeżeli powyżej opisane leczenie nie jest skuteczne, do rozważenia pozostaje wdrożenie leczenia hamującego aktywność hormonalną jajników i wprowadzenie organizmu w stan pseudo menopauzy.
W przypadku braku skuteczności leczenia farmakologicznego, zalecane jest wykonanie operacji. Celem operacji jest wycięcie ognisk endometriozy, czasami może się to wiązać z wycięciem fragmentu jelita, pęcherza moczowego czy moczowodów. Operacja jest przeprowadzana laparoskopowo lub z użyciem robota daVinci. Przed operacją powinna zostać przeprowadzona szczegółowa diagnostyka, aby oszacować jak najdokładniej zaawansowanie choroby. Pozwala to zawczasu zaplanować zakres operacji.
Jaki wpływ na organizm może mieć nieleczona endometrioza?
Nieleczona endometrioza będzie cały czas stopniowo rozkwitać w organizmie.
Głęboko naciekająca endometrioza powoduje:
– zrosty jajowodów, jajników – co może skutkować problemami z płodnością
– zrosty jelitowe – mogą powodować bóle brzucha, bolesne wypróżnianie, niedrożność jelit
– inwazję pęcherza moczowego, moczowodów – problemy z oddawaniem moczu, infekcje pęcherza i układu moczowego, krwiomocz, niedrożność moczowodów a w dalekiej perspektywnie wodonercze i niewydolność nerek
– ekstremalny ból przy współżyciu i miesiączce
– niedokrwistość
– przewlekły stan zapalny miednicy mniejszej
Czy chorują na endometriozę można zajść w ciążę?
Wszystko zależy od stopnia zaawansowania choroby. W niskozaawansowanej endometriozie jest szansa na spontaniczną ciążę. W głębokonaciekającej endometriozie szansa na samoistne zajście w ciążę jest znacznie ograniczona. W takiej sytuacji najbardziej zalecanym rozwiązaniem (zgodnie z rekomendacjami krajowymi i międzynarodowymi) jest rozród wspomagany czyli IVF. W niektórych przypadkach warto rozważyć wykonanie operacji podczas której zostaną wycięte wszystkie ogniska endometriozy.
Odpowiednio dobrane i wcześnie zastosowane leczenie znacząco poprawia jakość życia i sprawia, że z endometriozą można normalnie żyć.
Jeśli obserwujesz u siebie bolesne obfite miesiączki, bolesne współżycie, bolesne wypróżnianie podczas miesiączki, krew w stolcu lub moczu podczas miesiączki, nie bagatelizuj tych objawów. Zgłoś się do ginekologa i opowiedz mu o tym. Nie rezygnuj z normalnego funkcjonowania, daj sobie pomóc <3
Dr Martyna Micek jest specjalistą położnictwa i ginekologii. Do jej głównych zainteresowań zawodowych należy m.in. diagnostyka i leczenie endometriozy, leczenie bolesnego miesiączkowania, dobór antykoncepcji hormonalnej, choroby szyjki macicy. W Infemini dr Martyna Micek wykonuje USG w kierunku endometriozy z użyciem żelu kontrastowego.
